خدا حافظ شهرسازی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، دکتر ناصر براتی در این مقاله به طرح این نکته می پردازد که بسیاری از مدعیان شهرسازی اغلب خود به صورت بخشی از جریان هرج و مرج کنونی در آمده اند که به جای حل پیچیدگی های مسئله، به تولید طرح ها و نقشه هایی می پردازند که نه تنها از معضلات شهرها نمی کاهند، بلکه در اکثریت موارد زمینه رانت خواری، توافق و مصالحه، شهر فروشی، و... را آما ده تر می کن

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، دکتر ناصر براتی در این مقاله به طرح این نکته می پردازد که بسیاری از مدعیان شهرسازی اغلب خود به صورت بخشی از جریان هرج و مرج کنونی در آمده اند که به جای حل پیچیدگی های مسئله، به تولید طرح ها و نقشه هایی می پردازند که نه تنها از معضلات شهرها نمی کاهند، بلکه در اکثریت موارد زمینه رانت خواری، توافق و مصالحه، شهر فروشی، و... را آما ده تر می کند.

وی تخیل گرایی خوشبینانه و آرمانگرایانه، عدم توجه به واقعیات جامعه از نظر اقتصادی، سیاسی، اجرایی، اجتماعی، فرهنگی، ... و ناتوانی درپیش بینی درست عوامل تحقق برنامه ها و طرح های پیشنهادی، عدم وجود مشارکت و هر گونه ارتباط فکری و ذهنی تهیه کنندگان این طرح ها با نظام مدیریتی- اجرایی و بویژه مردم (به عنوان گروهی که اینگونه برنامه ها و طرح ها بیشترین تاثیر را بر حیات و ممات آنها می گذارند)، عدم توجه به نظام های جاری مالی، اداری و مدیریتی و منابع اعتباری قابل حصول برای اجرای برنامه ها و طرح های پیشنهادی، الویت بخشیدن به موضوع های مرتبط با کالبد و کاربری اراضی در اینگونه طرح ها بدون توجه به واقعیات جامعه ی شهری و مشکلات و معضلات مبتلا به مردم و مسئولان شهری، و بالاخره، عدم برقراری ارتباط و هماهنگی لازم بین همین برنامه ها و طرح های جزء نگر و تک بعدی با عرصه های دیگر حیات مادی شهر مانند حمل و نقل، محیط زیست شهری، هویت کالبدی، و غیره را علل اصلی غیر قابل تحقق بودن برنامه ها وطرح های شهری در ایران دانست که بارها، و به ویژه از طریق محافل علمی و دانشگاهی عنوان شده است، اما، در کمال تاسف، روند تهیه اینگونه طرح ها با همان نگاه و روش های گذشته همچنان ادامه دارد.

مدیر گروه شهرسازی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) با اشاره به اینکه عمر اغلب طرح های شهرساز ی در آخرین جلسه تصویب به پایان می رسد،‌ به این واقعیت تلخ اشاره می کند که با توجه به مشکلاتی که این طرح ها در صورت اجرا پدید می آوردند،‌ اجرا نشدن آنها را به رغم هزینه های فراوان می توان یک امر مثبت و یک فرصت تلقی کرد.

وی با اشاره به اینکه شهر و بویژه کالبد آن، اصولا هدف غایی شهرسازی نیست، بلکه این خود انسان است که می باید هدف غایی برنامه ها و طرح های توسعه ی شهری قرار بگیرد، معتقد است: از این زاویه، چاره ای نخواهد بود جز زمینه سازی برای ورود انسان ها در فرایند برنامه ریزی، طراحی و توسعه ی شهری تا از این طریق، ضمن کمک به توسعه ی محیط زیست مطلوب خودشان، و به واسطه و به بهانه حضور در این فرایند، خود نیز توسعه یافته و به کمال انسانی- فرهنگی بایسته نزدیک و نزدیک تر شوند. این در حالی است که، در شهرسازی جزء گرا و متکی به جهان بینی مکانیکی و رویکرد کالبدی صرف، انسانها اشیاء و ابزاری محسوب می شوند که از تعداد و آمار آنها برای انجام محاسبات، تعیین استاندارهای کمی و تخیلی و در جهت تغییر شکل فیزیکی شهر استفاده می شود. به طوری که می توانیم این سبک از شهرسازی را " انسان- شئی پندار" بنامیم.

دکتر براتی با اشاره به اینکه سازمان و ساختار فضاهای زیست انسانی با سازمان و ساختار قدرت در جامعه به نوعی منطبق بر هم هستند، فقدان توجه به هر گروهی از جمله معلولان و کودکان در ساختار شهر را نشانه ای بر فقدان حضور آنها در ساختار قدرت حاکم بر مقدرات شهر تلقی می کند و عدم اعتنای کلیه جناح های مطرح سیاسی کشور به این موضوع حیاتی و فقدان موضع ایدئولوژیک و سیاسی خاص و روشن و کاربردی در عرصه معماری و شهرسازی را مورد نقد قرار می دهد.

مدیر گروه شهرسازی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) تعریف ارائه شده از شهر، شهرداری و شهرسازی در ایران، با تاکید صرف بر توسعه کالبدی را، کاملا غلط، انحرافی و مخرب می داند که نه تنها موجبات توسعه شهری ما را فراهم نمی آورد بلکه خود بزرگترین مانع این توسعه است، زیرا از پرداختن شهرسازان و مدیران شهری به تمامیت شهر، شامل ساکنان آن، به عنوان یک موجود یکپارچه و منسجم، وبا نگاه کل نگر جلوگیری می کند.

وی در ادامه متذکر می شود: اینکه شهر طرح هادی یا جامع یا ... داشته باشد یک مد و یک کار روزمره و ثابت است که مشاوران شهرسازی باید آنها را تهیه کنند و شهرداران هم باید آنها را سفارش بدهند، بدون آنکه کسی توجهی به مراحل بعدی کار و اجرای آن ها داشته باشد. جالب این است که قانون هم از این روند حمایت می کند، از جمله آنکه بواسطه ذکر عبارات "طرح هادی" ، "طرح جامع" و" طرح تفصیلی " جلوی هر گونه تحول علمی و تجربی در این زمینه ها مسدود شده است.

او تصریح می کند: این جریان باعث شکل بندی ساختاری شده است که منافع اشخاص و گروههای خاصی در آن کاملا تامین می شود و مشخصا همین اشخاص و گروهها ، با تمام قوا ، مانع هر گونه تحولی در نظام شهرسازی مملکت هستند